enikos.gr - Αγρότες καίνε κλαδιά ελιάς έξω από τη Βουλή
***
Ελιά
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Για άλλες χρήσεις, δείτε: Ελιά (αποσαφήνιση).
| Ελιά | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Δέντρο ελιάς
|
||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||
| Σύστημα: κατά CRONQUIST, 1981 | ||||||||||||
|
||||||||||||
| Είδη | ||||||||||||
|
Βλέπε κείμενο |
||||||||||||
Πίνακας περιεχομένων
Ιστορία
Η ελιά είναι γνωστή από τους αρχαιότατους χρόνους, και πιθανότατα κατάγεται από το χώρο της ανατολικής Μεσογείου. Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική παράδοση, πατρίδα της ελιάς είναι η Αθήνα και η πρώτη ελιά φυτεύτηκε από την Αθηνά στην Ακρόπολη.Οι Έλληνες ήταν ο πρώτος λαός που καλλιέργησε την ελιά στον ευρωπαϊκό μεσογειακό χώρο. Την μετέφεραν είτε Έλληνες άποικοι είτε Φοίνικες έμποροι. Όπως αναφέρει ο Πλίνιος, κατά το 580 π.Χ, ούτε το Λάτιο ούτε η Ισπανία ούτε η Τύνιδα γνώριζαν
την ελιά και την καλλιέργειά της.[1]
Είδη και ποικιλίες
ώριμοι καρποί της ελιάς
Το γένος Olea περιλαμβάνει τα εξής είδη και ποικιλίες:
- Ελαία η αγρία (Olea sylvestris), κοινώς αγρελιά ή αγρελίδι
- Ελαία η ευρωπαϊκή (Olea europaea) ή κοινή, το συνηθέστερα καλλιεργούμενο είδος ανά τον Κόσμο
- Ελαία η αιολόκαρπος (Olea aeolocarpus)
- Ελαία η ηδύκαρπος (Olea nigra dulcis)
- Ελαία η ισπανική (Olea hispanica)
- Ελαία η κρανιόμορφος (Olea craniomorpha), κοινώς σουβλολιά
- Ελαία η εκκρεμής (Olea pendula), κοινώς κρεβατοελιά
- Ελαία η κωνική (Olea conica) κοινώς ελιά σαλωνίτικη
- Ελαία η λευκόκαρπος (Olea leucocarpa)
- Ελαία η μακρόκαρπος (Olea macrocarpa), κοινώς αετονυχολιά
- Ελαία η μικρόκαρπος (Olea microcarpa), κοινώς λιανολιά ή λαδοελιά
- Ελαία η μαστοειδής (Olea mamillaris), κοινώς λιάστρος
- Ελαία η πρώιμος (Olea precox), κοινώς καλοκαιρίδα
- Ελαία η σαλέρνιος (Olea salerniensis), κοινώς γαϊδουρολιά
- Ελαία η στρεπτή (Olea contorta), κοινώς στριφτολιά
- Ελαία η στρόγγυλος (Olea rotunda virida)
- Ελαία η υποστρόγγυλος (Olea subrotunda)
- Ελαία η σφαιρική (Olea sphaerica)
- Ελαία η υπόχλωρος (Olea virida)[2]
Η ελιά ευδοκιμεί σε κλίματα εύκρατα χωρίς ακρότητες θερμοκρασίας (με μέση ετήσια θερμοκρασία 16οC) και υγρασίας, για αυτό είναι ευρύτατα διαδεδομένη στη μεσογειακή ζώνη (όπως στην Ελλάδα, στην Ιταλία, στην Ισπανία, στην Τουρκία, την Αλγερία και αλλού). Ευδοκιμεί σε πολλές περιοχές του κόσμου, αρκεί η θερμοκρασία να μη κατέρχεται πολύ και για μεγάλα χρονικά διαστήματα κάτω από το μηδέν. Γι' αυτό και ιδιαίτερα κατάλληλες περιοχές για την καλλιέργειά της είναι οι παραθαλάσσιες. Τα δένδρα φυτεύονται σε ευθείες σειρές ή σε ρομβοειδείς διατάξεις. Ανάλογα με την ποικιλία και την ποιότητα του εδάφους η απόσταση μεταξύ των σειρών κυμαίνεται από 7 έως 20 μέτρα. Η περιοχή στην οποία καλλιεργούνται ελαιόδενδρα ονομάζεται "ελαιώνας".
Η συγκομιδή της ελιάς
Χρήση εργαλείου συγκομιδής ελιάς
Στη σημερινή εποχή ευδοκιμεί ακόμη η παραδοσιακή μέθοδος συγκομιδής, με τη βοήθεια ίσως κάποιων νεότερων εργαλείων: τα κλαδιά περνιούνται με το "χτένι" για να αποσπαστεί ο καρπός με μεγαλύτερη ευκολία και ταχύτητα, ενώ το έδαφος κάτω από την ελιά στρώνεται με λιόπανα ή με ειδικό δίχτυ από συνθετικό υλικό. Σκάλες από ξύλο ή αλουμίνιο χρησιμοποιούνται για το μάζεμα των δυσπρόσιτων κλαδιών. Αφού πέσουν οι ελιές από το δέντρο, οι αγρότες τινάζουν τα άκρα των ελαιόπανων ώστε να δημιουργηθούν σωροί, οι οποίοι θα καθαριστούν με το χέρι από χοντρά κλαριά και τσαμπιά προκειμένου να τοποθετηθούν στη συνέχεια σε δοχεία μεταφοράς (κουβάδες, τενεκέδες κλπ.) και σακιά και να μεταφερθούν στον χώρο αποθήκευσης. Δεν είναι απαραίτητη η απομάκρυνση των φύλλων, αφού υπάρχει στο ελαιοτριβείο ειδικό μηχάνημα που τα απομακρύνει με αέρα. Εναλλακτική τεχνική είναι το "τίναγμα" της ελιάς με ξύλινα ραβδιά, η τεχνική όμως αυτή μπορεί να εφαρμοστεί μόνο όταν έχει ωριμάσει πλήρως ο καρπός και είναι εύκολη η απόσπασή του από το δέντρο. Τέλος, είναι σύνηθες κατά τη συγκομιδή να κόβονται με πριόνι επιλεγμένα κλαδιά του δέντρου, τόσο για τη διευκόλυνση της συγκομιδής, όσο και για να βοηθηθεί η σωστή ανάπτυξη του δέντρου.
Συγκομιδή ελιάς με περιστροφική βέργα και χτένι.
| Θέση | Χώρα | Παραγωγή (σε τόνους) |
Καλλιεργήσιμη περιοχή (σε Εκτάρια) |
Απόδοση (q/εκτάριο) |
|---|---|---|---|---|
| — | Συνολική παγκόσμια παραγωγή | 19.845.300 | 9.634.576 | 20.598 |
| 01 |  Ισπανία |
7.820.060 | 2.330.400 | 29.781 |
| 02 |  Ιταλία |
3.182.204 | 1.144.420 | 27.806 |
| 03 |  Ελλάδα |
2.000.000 | 850.000 | 23.529 |
| 04 |  Τουρκία |
1.750.000 | 798.493 | 21.916 |
| 05 |  Μαρόκο |
1.415.902 | 597.513 | 22.839 |
| 06 |  Συρία |
1.095.043 | 684.490 | 15.997 |
| 07 |  Αλγερία |
610.776 | 295.000 | 14.237 |
| 08 |  Τυνησία |
562.000 | 1,779.950 | 4.848 |
| 09 |  Αίγυπτος |
459.650 | 52.668 | 87.273 |
| 10 |  Πορτογαλία |
443.800 | 343.200 | 12.931 |
Η ελιά στη διατροφή
- Κύριο λήμμα: Ελιά
Ο καρπός της ελιάς είναι θαυμάσια πηγή μονοακόρεστων λιπαρών οξέων. Η ελιά παρέχει φυτικές ίνες και μέταλλα στον οργανισμό και είναι πηγή της βιταμίνης Ε, που είναι φυσικό αντιοξειδωτικό. Θεωρείται επίσης ότι η βιταμίνη Ε, επιβραδύνει τις αλλοιώσεις των κυτταρικών μεμβρανών και καταπολεμά την οστεοπόρωση.[εκκρεμεί παραπομπή]
Η ελιά στην ιατρική
Από το 4000 π.Χ. ήταν γνωστή η χρήση του ελαιολάδου για θεραπευτικούς σκοπούς. Ο Αριστοτέλης μελέτησε το ελαιόδεντρο και ανήγαγε την καλλιέργεια του σε επιστήμη. Ο Σόλων (639-559 π.Χ.) πρώτος νομοθέτησε την προστασία του. Ο Όμηρος το παρομοίασε με χρυσό υγρό. Ο Ιπποκράτης, ο πατέρας της Ιατρικής, το περιγράφει σαν το τέλειο θεραπευτικό. Στις διασωθείσες εργασίες του αναφέρονται περισσότερες από 60 φαρμακευτικές και ιατρικές χρήσεις του ελαιολάδου. Αυτές περιλαμβάνουν δερματολογικές ασθένειες, μυϊκούς πόνους, θεραπεία του έλκους και της χολέρας, φλεγμονές των ούλων, αϋπνία, ναυτία, πυρετό και στομαχικούς πόνους. Ο Διοσκουρίδης ονομάζει το ελαιόλαδο προς την εν υγεία χρήσιν άριστον. Αναφέρει ποικίλες θεραπευτικές ιδιότητες κατά του έρπητος και της άφθας. Αναφέρει επίσης ότι το ελαιόλαδο από τις άγριες ελιές είναι στυπτικό και ευεργετικό για τις κεφαλαλγίες.Στην ιστορία των αρχαίων Αιγυπτίων αναφέρεται ότι εκχύλισμα από τα φύλλα της ελιάς το χρησιμοποιούσαν για την διατήρηση του σώματος των νεκρών (μούμιων), αφού παρεμπόδιζε την ανάπτυξη μικροοργανισμών που καταστρέφουν τις σάρκες.
Μυθολογία
Η ελιά αποτελεί ιερό δέντρο από τα αρχαία χρόνια και βρίσκεται υπό την προστασία της θεάς Αθηνάς. Όπως μας θυμίζει ο αρχαίος μύθος, στον αγώνα μεταξύ των θεών για την ανάδειξη του προστάτη των Αθηνών, που έγινε στον ιερό βράχο της Ακρόπολης, νικήτρια βγήκε η Αθηνά δωρίζοντας στους Αθηναίους την πρώτη ελιά του κόσμου, που φύτρωσε εκεί όπου χτύπησε το δόρυ της. Το δέντρο αυτό ήταν χρήσιμο για τη διατροφή, το φωτισμό, τη θέρμανση, την υγεία και τον καλλωπισμό των Αθηναίων. Από τότε τα ελαιόδεντρα γύρω από την Αθήνα έγιναν ιερά. Αλίμονο σ' όποιον τολμούσε να τις πειράξει, αφού η τιμωρία ήταν ο εξοστρακισμός ή θάνατος.Η ελιά ως σύμβολο
Λόγω του σημαντικού ρόλου που έπαιξε η ελιά ανά τους αιώνες στην καθημερινότητα των λαών της Μεσογείου και ειδικότερα στην Ελλάδα, τα κλαδιά, ο καρπός αλλά και το ελαιόλαδο, ο «χυμός» του ελαιόδεντρου, έχουν συμβολικό χαρακτήρα και κατέχουν τιμητική θέση σε διάφορες δραστηριότητες της ζωής των κατοίκων της περιοχής.Η ελιά στον αθλητισμό
Χάλκινη κεφαλή πυγμάχου στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών. Ο αθλητής στέφεται με κότινο, από τον οποίο σώζεται μόνο το στέλεχος.
Η ελιά ως διακοσμητικό στοιχείο
Σε ένδειξη της εκτίμησης που δείχνουν οι λαοί της Μεσογείου στην ελιά, πολλά αντικείμενα καθημερινής χρήσης διακοσμούνται με μοτίβα αποτελούμενα από κλαδιά και καρπούς του ελαιόδεντρου. Έτσι, συχνά συναντάμε στην Ελλάδα και στις άλλες μεσογειακές χώρες την ελιά να κοσμεί πήλινα και ξύλινα αντικείμενα καθημερινής χρήσης, λευκά είδη, κοσμήματα κ.α. Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει ιδιαίτερα δημοφιλής η χρήση της ελιάς σε γάμους και βαπτίσεις, τόσο ως πρωτογενές υλικό (στεφάνια παράνυμφων σε γάμο, διακόσμηση λαμπάδων) όσο και ως διακοσμητικό στοιχείο (επάργυρα στέφανα του γάμου σε απομίμηση στεφάνου ελιάς, μπομπονιέρες κ.α.).Φωτογραφίες
-
Λαμπάδα διακοσμημένη με κλαδιά ελιάς σε βιτρίνα καταστήματος.
-
Λεπτομέρεια από μπομπονιέρα γάμου.
-
Πήλινη γάστρα με ζωγραφιστό μοτίβο ελιάς.
-
Κεραμικά αντικείμενα σε κατάστημα τουριστικών ειδών.
-
Ξύλινο γουδί και γουδοχέρι.
-
Λευκά είδη σε προθήκη καταστήματος. Το αποξηραμένο στεφάνι ελιάς αποτελεί μέρος της διακόσμησης.
Η ελιά στις τέχνες, τον πολιτισμό και την εκπαίδευση
Πίνακας του Βαν Γκογκ με θέμα γυναίκες που μαζεύουν ελιές.
Μουσεία ελιάς και λαδιού υπάρχουν σε πολλές ελαιοπαραγωγικές περιοχές της Μεσογείου. Τα μουσεία αυτά παρουσιάζουν εκθέματα που σχετίζονται με την καλλιέργεια και συγκομιδή της ελιάς και την παραγωγή λαδιού, ενώ συχνά πραγματοποιούνται και εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές. Ένα από τα πιο γνωστά ελληνικά μουσεία ελιάς είναι το Μουσείο της Ελιάς και του Ελληνικού Λαδιού στη Σπάρτη.[11] Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το Μουσείο Ελιάς Πυλάρου στον οικισμό Μακρυώτικα της Κεφαλονιάς, μικρό μουσείο σε αναπαλαιωμένο ελαιοτριβείο με αυθεντικά μηχανήματα από τα τέλη του 19ου – αρχές 20ού αιώνα. Το Δίκτυο «Μουσεία Ελιάς της Μεσογείου» περιλαμβάνει αυτή τη στιγμή πάνω από 15 μουσεία από ολόκληρη τη Μεσογειακή λεκάνη.[12]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου